PŁOMIENIE NIEBA
Pasma pulsującego światła przeszywają nocne niebo i hipnotyzują każdego obserwatora. Niebiańska choreografia w każdej kolejnej sekundzie ulega zmianom. To tańczą duchy zmarłych – mówią Indianie, w ciszy oglądając zorzę polarną.
Nie każdy może podziwiać jedno z najwspanialszych widowisk w przyrodzie. Zorza pojawia się najczęściej między 60. a 70. stopniem szerokości geograficznej. Na półkuli północnej występuje lepiej zbadana i często obserwowana aurora borealis – zorza północna. W okolicach biegun południowego jaśnieje aurora australis.
Czasami światła pojawiają się znacznie bliżej równika, wywołując niepokój. W 1938 roku krwawa aurora rozlała swój blask na nocnym niebie aż po Algierię. W wielu miastach Europy zaalarmowano straże pożarne. Niektórzy uznali ten fenomen natury za zapowiedź zbliżającej się wojny.
Zorza z 1989 roku, widziana równocześnie na dalekiej kanadyjskiej Północy, Florydzie i półwyspie Jukatan w Meksyku, również wywołała sporo zamieszania. Towarzyszące jej burze magnetyczne spowodowały awarię systemu energetycznego w całej prowincji Quebec. W mieszkaniach na kilka godzin zabrakło prądu, kompasy zwariowały, przekazy radiowe zostały przerwane.
Bezchmurne niebo to warunek niezbędny do obserwacji zorzy. Przeszkadzać mogą też Księżyc w pełni, mgła i światła pobliskich miast. Najlepsze warunki panują zwykle podczas wczesnowiosennych (marzec) i jesiennych (wrzesień, październik) nocy, kiedy niebo jest ciemne, a powietrze przejrzyste. Latem niebo jest za jasne, by zorza mogła być widoczna. Raporty o stanie Słońca znajdujące się na stronie www.spaceweather.com pozwolą wcześniej przygotować się do oglądania tego niezwykłego zjawiska.
Katarzyna Sołtyk
FOCUS / III 2003
JAK POWSTAJE ZORZA 
-
Nasilenie i rozmiary tego świetlnego zjawiska związane są z aktywnością naszej dziennej gwiazdy.
Kiedy Słońce jest bardzo aktywne (powtarza się to cyklicznie co około 11 lat), z jego powierzchni wypływają strumienie szybkich cząstek elementarnych (elektronów i protonów) tzw. wiatr słoneczny. -
Wiatr deformuje magnetosferę Ziemi (otoczkę utworzoną przez jej pole magnetyczne)
– spłaszcza ją i formuje „ogon”. -
Pole magnetyczne wiatru słonecznego łączy się z liniami pola magnetycznego Ziemi.
-
Rozpędzone cząstki wiatru wpadają w atmosferę Ziemi.
-
Elektrony zderzają się z atomami i cząsteczkami gazów (przede wszystkim tlenu i azotu) – w każdej kolizji cząsteczka pochłania energię elektronu i uwalnia ją w postaci światła.
Kolor zależy od rodzaju gazu i wysokości, na jakiej następuje zderzenie. Czerwone zorze tworzą się zwykle na wysokości od 200 do 500 km. Zielone zorze powstają bliżej Ziemi, w odległości od 100 do 200 km. Wywołują je mocno naładowane cząstki, które są w stanie dotrzeć do niższych warstw atmosfery.
Na dużych wysokościach atomy tlenu emitują czerwone światło, atomy azotu – różowe. Niżej atomy tlenu są źródłem światła zielonego, atomy azotu – niebieskofioletowego.